Noriet z Sądu: Panie Listonoszu, ja dzisiaj nie odbieram

Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie w przeważającej części w dniach 21 sierpnia 2019 r. i 7 listopada 2019 r., wprowadziła istotne zmiany dotyczące doręczania przesyłek sądowych zawierających w szczególności pierwsze pismo w sprawie, jakim zazwyczaj jest pozew lub wniosek. I chociaż zdecydowanie największa zmiana odnosi się do usunięcia skutku tzw. podwójnej awizacji jeśli chodzi o doręczenie pierwszego pisma wywołującego potrzebę obrony praw strony w sprawie, to wprowadzone zmiany odnoszą się nie tylko do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. 

Podkreślenia wymaga, że zmianie uległa treść art. 139 § 3 k.p.c., zgodnie z którego wcześniejszym brzmieniem przed wejściem w życie ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, „pisma dla osób prawnych, organizacji, osób fizycznych podlegających wpisowi do rejestru albo ewidencji na podstawie odrębnych przepisów – w razie niemożności doręczenia w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających z uwagi na nieujawnienie w rejestrze albo w ewidencji zmiany adresu, a w przypadku osób fizycznych miejsca zamieszkania i adresu – pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowe miejsce zamieszkania i adres są sądowi znane.”. W obecnej wersji przepis wyłącza spod swojego zastosowania osoby fizyczne podlegające wpisowi do rejestru albo ewidencji na podstawie odrębnych przepisów. Oznacza to tym samym, iż osoby fizyczne prowadzące jednoosobowe działalności gospodarcze, które podlegają obowiązkowemu wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, w zakresie prowadzonej przez nie działalności nie bedą już podpadały pod normę ww. przepisu. W sytuacji więc nieodebrania przez taką osobę korespondencji pod ujawnionym w tej ewidencji adresem prowadzenia działalności gospodarczej, znajdzie do nich zastosowanie rozwiązanie przewidziane w art. 139¹ kpc, przewidujące obowiązek doręczenia nieodebranej korespondencji sądowej zawierającej pozew lub inne pismo inicjujące postępowanie sądowe za pośrednictwem komornika sądowego. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, jedynym rejestrem, który będzie obecnie korzystał z domniemania aktualności widniejącego w nim adresu, będzie rejestr sądowy czyli Krajowy Rejestr Sądowy, do którego obowiązkowemu wpisowi podlegają m.in. spółki osobowe i kapitałowe, spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje. Regulacjom przewidzianym dla rejestru sądowego podlegają także osoby reprezentujące podmiot wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego, likwidatorzy, prokurenci, członkowie organów lub osoby uprawnione do powołania zarządu.

Co ciekawe, wprowadzenie przedmiotowych zmian w odniesieniu do doręczeń dokonywanych przedsiębiorcom prowadzącym działalności w formie jednoosobowych działalności gospodarczych, którzy podlegali wpisowi do CEIDG podyktowane było zapewne chęcią urzeczywistnienia i dostosowania obowiązujących regulacji prawnych do wyrażanego w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądu, zgodnie z którym art. 139 § 3 w zakresie, w jakim przewidywał, iż brak uaktualnienia przez przedsiębiorcę podlegającego wpisowi do CEIDG zmian adresowych w ewidencji, w razie skierowania pierwszej korespondencji sądowej w toku postępowania sądowego i jej niepodjęciem pod ww. adresem widniejącym w ewidencji skutkowało pozostawieniem tej korespondencji w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia – a to z uwagi na fakt, iż w stosunku do przedsiębiorców podlegających wpisowi do ewidencji nie przewidziano regulacji analogicznych do tych, o których mowa w art. 139 § 4 i 4¹ kpc, zgodnie z którymi w stosunku do podmiotów podlegających wpisowi do rejestru sądowego lub osób reprezentujących podmiot wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego, likwidatorów, prokurentów, członków organów lub osób uprawnionych do powołania zarządu, istnieje obowiązek sądu rejestrowego pouczenia ich o skutkach zaniechania ujawnienia zmian adresu w tym rejestrze. W praktyce oznaczało więc, iż przepis art. 139 § 3 kpc wobec przedsiębiorców podlegających wpisowi do ewidencji obowiązywał, ale pozbawiony był treści normatywnej.

Przedmiotowy pogląd powszechnie reprezentowany i stosowany był przez sądy rozpoznające zażalenia na postanowienia, na mocy których w stosunku do stron postępowania podlegających wpisowi do ewidencji wydawane były wynikające z zastosowania ww. przepisów orzeczenia powodujące powstanie negatywnych skutków procesowych, jak np. odrzucenie sprzeciwu wniesionego po terminie z uwagi na nieuwzględnienie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu. Tak uzasadniano i wskazywano w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 22 kwietnia 2015 r., sygn. VIII Gz 31/15: „W judykaturze Sądu Najwyższego podnosi się zgodnie, że warunkiem pozostawienia pisma procesowego w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia jest to, aby adresat został pouczony o skutkach zaniechania lub zaniedbania ujawnienia w rejestrze lub ewidencji zmiany adresu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2003 r., sygn. akt III CZP 81/02, z 8 listopada 2006 r., sygn. akt III CZP 103/06). Do okoliczności tej odnosi się wprost art. 139 § 4 kpc, który obowiązek ten nakłada na sąd rejestrowy ogłaszający lub doręczający postanowienie o pierwszym wpisie. Z treści tego przepisu wynika, iż nie dotyczy on przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji. W ustawie z dnia 4 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej nigdy natomiast nie wprowadzono obowiązku pouczenia przez organ ewidencyjny dokonujący wpisu o skutkach zaniedbania ujawnienia w ewidencji zmian określonych w art. 139 § 3 kpc. Skutkiem zaniechań ustawodawcy w omawianym zakresie jest uznanie, że również obecnie norma art. 139 § 3 kpc, w zakresie w jakim sankcjonuje niedopełnienie przez przedsiębiorców podlegających wpisowi do rejestru obowiązku ujawnienia zmian co do miejsca zamieszkania i adresu, jest de facto regulacją pozbawioną treści normatywnej (por. post. Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 września 2012 r. sygn. akt V ACz 633/12). Podobny pogląd prezentowany jest również w doktrynie (por. Kodeks postępowania cywilnego – Komentarz pod red. Tadeusza Erecińskiego, wyd. LexisNexis, Warszawa 2012 r., s. 675, Kodeks postępowania cywilnego – Komentarz pod red. Małgorzaty Manowskiej, wyd. LexisNexis, Warszawa 2013 r.).”

Wydaje się więc, że wprowadzone na mocy nowelizacji z roku 2019 przepisy tylko dostosowały zamieszczone w kodeksie postępowania cywilnego przepisy do i tak obowiązującego stanu prawnego ukształtowanego przez orzecznictwo sądowe, skoro polegając na dość jednolitym i ugruntowanym stanowisku Sądu Najwyższego, orzeczenia wydawane w oparciu o normę wynikającą z zastosowania art. 139 § 3 w dawnym brzmieniu wobec przedsiębiorców wpisanych do ewidencji i tak nie miały realnych szans utrzymać się w instancji odwoławczej. Ewentualne zmiany i powrót do dawnych regulacji wyrażonych w art. 139 § 3 kpc według brzmienia sprzed 4 lipca 2019 r. winny uwzględniać również konieczność wprowadzenia stosownych pouczeń wobec przedsiębiorców podlegających wpisowi do ewidencji w zakresie możliwych negatywnych konsekwencji procesowych wywołanych zaniechaniem uaktualnienia zmian adresowych ujawnionych w ewidencji.

autor: Marta Piekarska – radca prawny